Kehidupan sebagai suami isteri bukanlah satu perkara yang dipandang remeh. Alam rumah tangga perlukan komitmen sepadu di samping tanggungjawab setiap individu dalam menjaga sebuah keharmonian ikatan agar kekal abadi. Justeru itu bagi setiap pasangan suami isteri samada yang baru berkahwin ataupun sudah lama mendirikan rumah tangga, ilmu tentang ertikata sebenar perkahwinan perlu ada supaya masing-masing ketahui hak tersendiri dan tidak berlaku kecelaruan di kemudian hari andai dilanda sebarang masalah.
Bagi mereka yang masih kabur dengan hak-hak dalam perkahwinan, anda seharusnya mengetahuinya lebih terperinci penyataan hak dari sudut undang-undang kekeluargaan Islam dan amat penting bagi individu memahami seluruh fakta berkaitannya.
Hak-Hak Sebelum Berkahwin
Seperti yang terkandung di dalam peruntukan undang-undang kekeluargaan, seseorang mempunyai hak untuk mengatur urusan perkahwinannya. Undang-undang kekeluargaan Islam telah menetapkan beberapa hak yang boleh diperolehi iaitu:
a) Had umur minimum perkahwinan
Ia membawa maksud individu samada lelaki atau perempuan ditetapkan mencapai umur usia tertentu iaitu 16 tahun bagi perempuan dan 18 tahun bagi lelaki, untuk melayakkan dia berkahwin. Had umur ditetapkan untuk menjamin kebajikan kedua-dua pasangan yang ingin berkahwin. Umur 16 tahun bagi gadis dan 18 tahun bagi teruna dianggap tahap umur dewasa dan mampu berfikir dengan matang dalam membuat sebarang keputusan berkaitan masa hadapan.
Sekiranya had umur tidak dipatuhi, perkahwinan itu adalah salah di sisi undang-undang walaupun dikira sah dari segi syarak. Perkahwinan yang salah di sisi undang-undang tidak boleh didaftarkan, malah hak-hak lanjutan ekoran perkahwinan tersebut juga sukar diperolehi. Jikalau keadaan tidak dapat dielakkan dan perkahwinan yang melibatkan pasangan bawah umur tetap ingin dilakukan, maka permohonan boleh dikemukakan kepada pihak Kadi atau Mahkamah Syariah untuk mendapatkan keizinan.
b) Hak diminta keizinan untuk berkahwin
Maksudnya ialah kedua-dua pasangan hendaklah diminta persetujuan untuk perkahwinan yang bakal dilangsungkan. Seorang gadis tidak boleh dipaksa kahwin sekalipun oleh wali mujbirnya (bapa atau datuk sebelah bapa dan ke atas). Izin bakal isteri mesti diperolehi. Seorang bakal isteri yang bergelar janda wajib mendapatkan keizinan manakala bagi gadis, memadai hanya diam sebagai tanda setuju.
Bagaimanapun, dalam beberapa keadaan, seorang gadis boleh dinikahkan oleh wali mujbir tanpa persetujuan gadis sekiranya:
Bagi mereka yang masih kabur dengan hak-hak dalam perkahwinan, anda seharusnya mengetahuinya lebih terperinci penyataan hak dari sudut undang-undang kekeluargaan Islam dan amat penting bagi individu memahami seluruh fakta berkaitannya.
Hak-Hak Sebelum Berkahwin
Seperti yang terkandung di dalam peruntukan undang-undang kekeluargaan, seseorang mempunyai hak untuk mengatur urusan perkahwinannya. Undang-undang kekeluargaan Islam telah menetapkan beberapa hak yang boleh diperolehi iaitu:
a) Had umur minimum perkahwinan
Ia membawa maksud individu samada lelaki atau perempuan ditetapkan mencapai umur usia tertentu iaitu 16 tahun bagi perempuan dan 18 tahun bagi lelaki, untuk melayakkan dia berkahwin. Had umur ditetapkan untuk menjamin kebajikan kedua-dua pasangan yang ingin berkahwin. Umur 16 tahun bagi gadis dan 18 tahun bagi teruna dianggap tahap umur dewasa dan mampu berfikir dengan matang dalam membuat sebarang keputusan berkaitan masa hadapan.
Sekiranya had umur tidak dipatuhi, perkahwinan itu adalah salah di sisi undang-undang walaupun dikira sah dari segi syarak. Perkahwinan yang salah di sisi undang-undang tidak boleh didaftarkan, malah hak-hak lanjutan ekoran perkahwinan tersebut juga sukar diperolehi. Jikalau keadaan tidak dapat dielakkan dan perkahwinan yang melibatkan pasangan bawah umur tetap ingin dilakukan, maka permohonan boleh dikemukakan kepada pihak Kadi atau Mahkamah Syariah untuk mendapatkan keizinan.
b) Hak diminta keizinan untuk berkahwin
Maksudnya ialah kedua-dua pasangan hendaklah diminta persetujuan untuk perkahwinan yang bakal dilangsungkan. Seorang gadis tidak boleh dipaksa kahwin sekalipun oleh wali mujbirnya (bapa atau datuk sebelah bapa dan ke atas). Izin bakal isteri mesti diperolehi. Seorang bakal isteri yang bergelar janda wajib mendapatkan keizinan manakala bagi gadis, memadai hanya diam sebagai tanda setuju.
Bagaimanapun, dalam beberapa keadaan, seorang gadis boleh dinikahkan oleh wali mujbir tanpa persetujuan gadis sekiranya:
- wali mujbir atau bakal suami tidak mempunyai permusuhan dengan si gadis
- bakal suami sekufu dengan si gadis (sekufu: kesamaan/keserasian antara kedua pasangan)
- bakal suami berkemampuan membayar mahar misil
Sekiranya wali tidak bersetuju dengan sesuatu perkahwinan tanpa sebarang sebab munasabah di sisi syarak, permohonan boleh dikemukakan kepada pihak mahkamah Syariah supaya perintah dikeluarkan bagi mengarah wali memberi izin perkahwinan tersebut. Jika wali tetap enggan memberi izin, Mahkamah Syariah akan mengeluarkan perintah supaya perkahwinan menggunakan wali hakim (Wali Hakim: wali yang ditauliahkan oleh pihak berkuasa negeri untuk mengahwinkan perempuan yang tidak mempunyai wali nasab/wali asal/keturunan).
c) Hak dalam pertunangan
Mengikut Undang-Undang Kekeluargaan Islam, individu boleh dapatkan gantirugi sekiranya pertunangan itu diputuskan oleh pihak satu lagi. Sebagai contoh, seorang perempuan yang diputuskan pertunangannya dalam keadaan dia tidak rela dengan keputusan pihak lelaki, maka dia berhak menuntut pihak lelaki membayar gantirugi perbelanjaan yang telah dibuat sebagai persediaan majlis dan menuntut supaya memulangkan semua pemberian pertunangan atau nilai barang jika ia telah digunakan. Sekiranya pertunangan itu diputuskan oleh pihak perempuan, maka keadaannya sama seperti di atas. Pihak perempuan mesti memulangkan semua pemberian pertunangan atau nilai barang yang telah digunakan. Pihak lelaki juga berhak menuntut gantirugi perbelanjaan yang telah dibuat untuk persediaan majlis dan menuntut kembali wang hantaran sekiranya telah diberi kepada pihak perempuan.
d) Hak untuk mendapat mahar/mas kahwin
Hak untuk mendapat mahar atau mas kahwin hanya diperolehi oleh pihak perempuan iaitu bakal isteri. Mas kahwin adalah hak yang wajib diperolehi oleh seorang isteri daripada suaminya, mengikut peruntukan undang-undang, mas kahwin hendaklah dibayar oleh suami/wakilnya kepada isteri/wakilnya semasa pernikahan di hadapan dua orang saksi. Pihak pendaftar nikah akan mencatat jumlah mas kahwin, pemberian atau sebarang perjanjian pemberian atau cagaran mas kahwin dan pemberian bagi serahan masa akan datang (selepas akad nikah).
Tiada penetapan khas di dalam perundangan berhubung dengan jumlah mas kahwin, namun memadailah jumlah itu dalam anggaran kemampuan bakal suami dan tidak melibatkan hutang yang akan membebankan suami isteri. Tiada peraturan atau syarat tertentu berkaitan dengan ketetapan kadar mas kahwin. Bagaimanapun, ada negeri yang menyelaraskan kadar mas kahwin tetapi ia bukanlah satu kadar yang tetap dan perlu dipatuhi. Misalnya bagi Wilayah Persekutuan dan Selangor, lazimnya jumlah mas kahwin RM80 manakala bagi negeri Johor, jumlah mas kahwin biasanya ialah RM22.50.
Hak-Hak Semasa Tempoh Perkahwinan
Semasa tempoh perkahwinan, terdapat beberapa hak yang boleh diperolehi oleh seorang isteri iaitu:
a) Hak untuk mendapat nafkah
Nafkah ialah pemberian yang wajib dari seorang suami kepada isterinya di samping tempoh perkahwinan. Nafkah tersebut samada nafkah batin iaitu mengadakan hubungan kelamin atau nafkah zahir iaitu menyediakan makan minum, pakaian, tempat tinggal, perkhidmatan seperti perubatan, pendidikan, peribadatan dan lain-lain keperluan isteri yang dikira wajar dan tidak melampau di sisi syarak. Seorang isteri akan kehilangan hak mendapat peruntukan nafkah daripada suami apabila didapati isteri berlaku nusyuz (derhaka kepada suami iaitu tidak menunaikan kewajipan sebagai isteri), di antaranya:
c) Hak dalam pertunangan
Mengikut Undang-Undang Kekeluargaan Islam, individu boleh dapatkan gantirugi sekiranya pertunangan itu diputuskan oleh pihak satu lagi. Sebagai contoh, seorang perempuan yang diputuskan pertunangannya dalam keadaan dia tidak rela dengan keputusan pihak lelaki, maka dia berhak menuntut pihak lelaki membayar gantirugi perbelanjaan yang telah dibuat sebagai persediaan majlis dan menuntut supaya memulangkan semua pemberian pertunangan atau nilai barang jika ia telah digunakan. Sekiranya pertunangan itu diputuskan oleh pihak perempuan, maka keadaannya sama seperti di atas. Pihak perempuan mesti memulangkan semua pemberian pertunangan atau nilai barang yang telah digunakan. Pihak lelaki juga berhak menuntut gantirugi perbelanjaan yang telah dibuat untuk persediaan majlis dan menuntut kembali wang hantaran sekiranya telah diberi kepada pihak perempuan.
d) Hak untuk mendapat mahar/mas kahwin
Hak untuk mendapat mahar atau mas kahwin hanya diperolehi oleh pihak perempuan iaitu bakal isteri. Mas kahwin adalah hak yang wajib diperolehi oleh seorang isteri daripada suaminya, mengikut peruntukan undang-undang, mas kahwin hendaklah dibayar oleh suami/wakilnya kepada isteri/wakilnya semasa pernikahan di hadapan dua orang saksi. Pihak pendaftar nikah akan mencatat jumlah mas kahwin, pemberian atau sebarang perjanjian pemberian atau cagaran mas kahwin dan pemberian bagi serahan masa akan datang (selepas akad nikah).
Tiada penetapan khas di dalam perundangan berhubung dengan jumlah mas kahwin, namun memadailah jumlah itu dalam anggaran kemampuan bakal suami dan tidak melibatkan hutang yang akan membebankan suami isteri. Tiada peraturan atau syarat tertentu berkaitan dengan ketetapan kadar mas kahwin. Bagaimanapun, ada negeri yang menyelaraskan kadar mas kahwin tetapi ia bukanlah satu kadar yang tetap dan perlu dipatuhi. Misalnya bagi Wilayah Persekutuan dan Selangor, lazimnya jumlah mas kahwin RM80 manakala bagi negeri Johor, jumlah mas kahwin biasanya ialah RM22.50.
Hak-Hak Semasa Tempoh Perkahwinan
Semasa tempoh perkahwinan, terdapat beberapa hak yang boleh diperolehi oleh seorang isteri iaitu:
a) Hak untuk mendapat nafkah
Nafkah ialah pemberian yang wajib dari seorang suami kepada isterinya di samping tempoh perkahwinan. Nafkah tersebut samada nafkah batin iaitu mengadakan hubungan kelamin atau nafkah zahir iaitu menyediakan makan minum, pakaian, tempat tinggal, perkhidmatan seperti perubatan, pendidikan, peribadatan dan lain-lain keperluan isteri yang dikira wajar dan tidak melampau di sisi syarak. Seorang isteri akan kehilangan hak mendapat peruntukan nafkah daripada suami apabila didapati isteri berlaku nusyuz (derhaka kepada suami iaitu tidak menunaikan kewajipan sebagai isteri), di antaranya:
- apabila dia menjauhkan diri daripada suaminya
- apabila dia meninggalkan rumah bertentangan dengan kehendak suaminya
- apabila dia enggan berpindah bersama suaminya ke satu rumah atau tempat lain
- tidak melayani suami di tempat peraduan
Seorang bapa (suami) bertanggungjawab sepenuhnya berhubungan dengan nafkah anak-anaknya samada mampu berdikari atau berumahtangga. Sekiranya bapa meninggal dunia, hilang atau tidak berupaya menanggung nafkah tersebut, tanggungjawab itu dipikul oleh datuk atau pihak lain yang bertanggungjawab di bawah hukum syarak. Isteri boleh mengemukakan aduan kepada Mahkamah Syariah apabila suami atau bekas suami tidak membayar nafkah untuk dirinya dan anak-anak.
b) Hak untuk mendapat layanan baik
Suami isteri berhak mendapat layanan yang baik daripada pasangan masing-masing, termasuklah pemberian kasih-sayang, bimbingan dan perhatian. Seorang suami perlu menghormati isteri begitu juga kepada suaminya. Meskipun suami dianggap ketua keluarga, isteri bukan hamba yang boleh dikerah melakukan kerja rumah sesuka hati suami. Bagi isteri pula, walaupun suami adalah pekerja bawahan di pejabatnya tetapi di rumah, suami adalah ketua yang mesti ditaati. Suami juga hendaklah memberi keadilan kepada isteri-isteri yang dimadukan kerana menjadi hak setiap isteri mendapat keadilan dalam kehidupan berpoligami. Keadaan yang dimaksudkan ialah menepati hak dan minat setiap isteri dalam apa jua perkara.
c) Hak untuk membubarkan perkahwinan
Suami atau isteri mempunyai hak membubarkan perkahwinan apabila hikmah perkahwinan tidak dapat dinikmati lagi. Apabila berlaku konflik yang kritikal antara suami isteri, aduan hendaklah dibuat kepada Unit Khidmat Nasihat Keluarga di pejabat agama berdekatan. Satu sesi kaunseling akan diadakan bagi mendamai kedua pihak. Jika perdamaian diperolehi, fail aduan akan diletakkan di bawah pemerhatian unit terbabit, tetapi jika perdamaian gagal diperolehi, permohonan untuk dapatkan perceraian boleh dibuat di mahkamah Syariah. Bagi seorang suami, dia boleh mengemukakan permohonan untuk menceraikan isteri secara talak kepada pihak mahkamah Syariah, sementara bagi seorang isteri, dia boleh memohon kepada mahkamah Syariah untuk membubarkan perkahwinan samada secara fasakh, taklik atau khuluk.
Sumber: Majalah Perempuan (Oktober 2002)
Penulis: Ade Irma Suryani Che' Leh
b) Hak untuk mendapat layanan baik
Suami isteri berhak mendapat layanan yang baik daripada pasangan masing-masing, termasuklah pemberian kasih-sayang, bimbingan dan perhatian. Seorang suami perlu menghormati isteri begitu juga kepada suaminya. Meskipun suami dianggap ketua keluarga, isteri bukan hamba yang boleh dikerah melakukan kerja rumah sesuka hati suami. Bagi isteri pula, walaupun suami adalah pekerja bawahan di pejabatnya tetapi di rumah, suami adalah ketua yang mesti ditaati. Suami juga hendaklah memberi keadilan kepada isteri-isteri yang dimadukan kerana menjadi hak setiap isteri mendapat keadilan dalam kehidupan berpoligami. Keadaan yang dimaksudkan ialah menepati hak dan minat setiap isteri dalam apa jua perkara.
c) Hak untuk membubarkan perkahwinan
Suami atau isteri mempunyai hak membubarkan perkahwinan apabila hikmah perkahwinan tidak dapat dinikmati lagi. Apabila berlaku konflik yang kritikal antara suami isteri, aduan hendaklah dibuat kepada Unit Khidmat Nasihat Keluarga di pejabat agama berdekatan. Satu sesi kaunseling akan diadakan bagi mendamai kedua pihak. Jika perdamaian diperolehi, fail aduan akan diletakkan di bawah pemerhatian unit terbabit, tetapi jika perdamaian gagal diperolehi, permohonan untuk dapatkan perceraian boleh dibuat di mahkamah Syariah. Bagi seorang suami, dia boleh mengemukakan permohonan untuk menceraikan isteri secara talak kepada pihak mahkamah Syariah, sementara bagi seorang isteri, dia boleh memohon kepada mahkamah Syariah untuk membubarkan perkahwinan samada secara fasakh, taklik atau khuluk.
Sumber: Majalah Perempuan (Oktober 2002)
Penulis: Ade Irma Suryani Che' Leh
.jpg)
No comments:
Post a Comment